Με την έλευση του νέου έτους ολοκληρώνεται για την Ελλάδα μια συνεχόμενη δεκαετία που βρίσκεται σε οικονομική αλλά και πολιτική κρίση.

Το 2008 και το 2009 ήταν η έναρξη των δυσκολιών που θα αντιμετώπιζε η Ελλάδα με την επιδείνωση του δημοσιονομικού προβλήματος, τα δίδυμα ελλείμματα όπως συνηθίσαμε να λέμε δηλαδή το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το έλλειμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Με τον προσδιορισμό του ύψους των ελλειμμάτων και την δημοσίευση τους ξεκίνησε η υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγηση της χώρας, η άμβλυνση των αποδόσεων των ομολόγων σε δυσθεώρητα ύψη, ο αποκλεισμός του Δημοσίου αλλά και των Ελληνικών τραπεζών από τις αγορές κεφαλαίων και η ασφυκτική πίεση ρευστότητας σε όλο το σύστημα.

Από τότε χρειάστηκαν τρία προγράμματα οικονομικής προσαρμογής, το 2010, 2012 και 2015, ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης κρατικού χρέους PSI, 9 διαφορετικές κυβερνήσεις συμπεριλαμβανομένου τις υπηρεσιακές και τρείς ανακεφαλαιοποιήσεις των ελληνικών τραπεζών. Στο διάστημα αυτό η χώρα μας έχασε το 25% του ΑΕΠ της, το ποσοστό ανεργίας έφτασε στο 27,8% τον Σεπτέμβριο του 2013 και το χρέος της στο 182% του ΑΕΠ της.

Πριν από μερικές εβδομάδες ο Κεντρικός Τραπεζίτης της χώρας έδωσε μια σημαντική συνέντευξη σε Ελληνική εφημερίδα όπου ως πρωταγωνιστής αυτής της περιόδου κάνει ένα απολογισμό γιατί η Ελλάδα χρειάστηκε 10 χρόνια για να ολοκληρώσει το πρόγραμμα στήριξης ενώ άλλες χώρες χρειάστηκαν λιγότερο χρόνο σε σύγκριση με εμάς.

Οι 7 λόγοι που ανάφερε συνοπτικά είναι:

1. Η δημοσιονομική προσαρμογή ήταν πρωτοφανής σε μέγεθος και ταχύτητα. Το ύψος των δίδυμων ελλειμμάτων στην χώρα μας δεν είχε παρόμοιο του σε καμία άλλη χώρα. Επιπλέον κατά την διάρκεια προσαρμογής δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στις αυξήσεις της φορολογίας παρά στις περικοπές δαπανών και στις μεταρρυθμίσεις.
2. Οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές αποδείχθηκαν υψηλότεροι από τις προβλέψεις με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται η ύφεση.
3. Η στόχευση των μεταρρυθμίσεων ήταν ετεροβαρής προς την αγορά εργασίας σε αντίθεση με την αγορά προϊόντων. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθούν σημαντικά τα επίπεδα των μισθών και κατ’ επέκταση η αγοραστική δύναμη αντί οι τιμές των προϊόντων.
4. Το πρόβλημα με τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια αποδείχθηκε εξαιρετικά δυσεπίλυτο με το νομικό μας σύστημα να μην βοηθά τις τράπεζες να δώσουν άμεσες λύσεις αλλά και με σημαντική καθυστέρηση στην δημιουργία εταιρείας διαχείρισης στοιχείων ενεργητικού που θα έδινε μια ανακούφιση στους ισολογισμούς των τραπεζών.
5. Η υλοποίηση καίριων μεταρρυθμίσεων καθυστέρησε σημαντικά λόγω της απροθυμίας υιοθέτησης τους (ownership) από το πολιτικό σύστημα, των έντονων λαϊκών αντιδράσεων, των πολιτικών αντιπαραθέσεων αλλά και της αντίστασης συγκεκριμένων συμφερόντων. Οι συνέπειες των παραπάνω, σύμφωνα με τον κεντρικό τραπεζίτη, οδήγησαν στην επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, σε νέο γύρο ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, τρίτο πρόγραμμα στήριξης και μια ακόμα διετία οικονομικής στασιμότητας.
6. Σημαντική επίπτωση στην ανάκαμψη της Ελληνικής οικονομίας είχε και η πολιτική αντιπαράθεση σε επίπεδο ζώνης του ευρώ. Η απόφαση για ελάφρυνση του Ελληνικού χρέους που πήρε η Ευρωπαϊκή επιτροπή το 2012 υλοποιήθηκε το 2018. Η έλλειψη φιλόδοξων αναπτυξιακών μεταρρυθμίσεων από την Ευρώπη οδήγησε σε οικονομική στασιμότητα και σε επιδείνωση των οικονομικών δεικτών της χώρας μας.
7. Τέλος, η Ευρώπη ήταν ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τέτοιες κρίσεις διότι δεν είχε ούτε τους απαραίτητους μηχανισμούς ούτε τα εργαλεία για να υποστηρίξει την Ελλάδα. Τα πριν την κρίση χρόνια, δεν υπήρχε αξιόπιστος μηχανισμός που να παρακολουθεί τις μακροοικονομικές ανισορροπίες των κρατών της Ευρωζώνης. Κατά την διάρκεια της κρίσης, η Ευρώπη φάνηκε άτολμη να προβεί σε αποφάσεις επίλυσης με τον φόβο του ηθικού κινδύνου αλλά και την έλλειψη κατάλληλου θεσμικού πλαισίου. Η είσοδος του ΔΝΤ στην Ελληνική κρίση προήρθε από την έλλειψη εμπειρίας της Ευρώπης να διαχειριστεί τέτοια θέματα αλλά και την έλλειψη νομοθετικού και πολιτικού πλαισίου. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) επικυρώθηκε το 2013 σε χρόνο που είχε προχωρήσει αρκετά η κρίση.

Ο κεντρικός τραπεζίτης ήταν από τα πρόσωπα που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο κατά την δεκαετία της κρίσης αλλά και πριν από αυτή. Από το 2012 ως υπουργός ανάπτυξης, κατόπιν υπουργός οικονομικών μέχρι το 2014, υπεύθυνος της διαπραγμάτευσης με τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς και τέλος κεντρικός τραπεζίτης μέχρι σήμερα. Η γνώμη του αλλά και η γνώση του έχουν βαρύνουσα σημασία στο οικονομικό γίγνεσθαι της χώρας.

Φυσικά ως πρωταγωνιστής θα έχει και μια δόση υποκειμενικότητας αλλά και υστεροφημίας σε αυτά που λέει. Η συνέντευξη του κλείνει με ένα αισιόδοξο μήνυμα για τις προοπτικές που έχει η Ελλάδα στην νέα δεκαετία που θα διανύσουμε. Ευχόμαστε να επαληθευτεί η αισιοδοξία του.

Οι εξειδικευμένοι Σύμβουλοι επιχειρήσεων της Financial Factor Consulting με την πολυετή εμπειρία τους βρίσκονται πάντα δίπλα στην Ελληνική επιχείρηση υποστηρίζοντας την σε όλα της τα σχέδια, ανεξαρτήτως μεγέθους, είτε αφορούν την καθημερινότητα της είτε την Στρατηγική της στόχευση.

Επιμέλεια Δονάτος Ι. Πετράτος
Financial Factor Consulting
Τμήμα Αναλύσεων