Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου μας που αφορούσε τις οικογενειακές επιχειρήσεις, ας δούμε σε αυτό το άρθρο, ποια είναι τα δυνατά σημεία τους αλλά και οι αδυναμίες τους και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.

Συχνά ένα από τα φλέγοντα και αμφιλεγόμενα ζητήματα στην επιστημονική έρευνα σχετικά με τις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι κατά πόσο η απόδοσή τους είναι υψηλότερη ή χαμηλότερη έναντι εκείνης των μη οικογενειακών.

Το τελευταίο διάστημα έχουμε γίνει θεατές πολλών οικογενειακών επιχειρήσεων που κατέρρευσαν αφήνοντας μεγάλα κενά και στην οικονομική αλλά και στην κοινωνική ζωή της χώρας μας. Επιχειρήσεις όμιλοι που είτε λόγω κακοδιαχείρισης είτε λόγω μη επιτυχούς αντιμετώπισης της κρίσης προχώρησαν σε διακοπή εργασιών με αρκετούς εργαζόμενους άνεργους και υπέρογκα χρέη στο Δημόσιο και στους προμηθευτές τους.

Ποια είναι όμως τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μπορούν να αποτελέσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις οικογενειακές επιχειρήσεις:

• Ίδιες πηγές χρηματοδότησης: Σε δύσκολες περιόδους η οικογένεια στηρίζει την επιχείρησή της χρησιμοποιώντας οικογενειακά κεφάλαια, προσφέροντας δωρεάν προσωπική εργασία και εξαλείφοντας τις καταβολές μερισμάτων.
• Μακροπρόθεσμο ή παγωμένο κεφάλαιο: Οι μέτοχοι-μέλη της οικογένειας έχουν συνήθως μακροπρόθεσμο ορίζοντα και είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν βραχυπρόθεσμες αποδόσεις με στόχο τη μέγιστη μακροπρόθεσμη αύξηση της αξίας της επιχείρησης.
• Ανθρώπινο Κεφάλαιο: Εκτός του ότι η οικογένεια προσφέρει εργασία και γνώση στην επιχείρηση, δίνει μεγάλη έμφαση στην εκπαίδευση και ανάπτυξη των μελών της επόμενης γενιάς και επενδύει πόρους για την ολοκληρωμένη κατάρτισή τους. Έτσι η επόμενη γενιά καλλιεργεί τις δεξιότητες της και αποκτά όλα τα απαιτούμενα προσόντα και κίνητρα για την ανάδειξή της σε επόμενο ηγέτη. Επίσης, η αρμονική και συνεργατική συνύπαρξη της προηγούμενης και της επόμενης γενιάς στην επιχείρηση, βασισμένη στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, διευκολύνει σημαντικά την μεταβίβαση γνώσης από γενιά σε γενιά, η οποία μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό παράγοντα υψηλής απόδοσης και ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης.
• Υψηλό κοινωνικό κεφάλαιο: Οι προσωπικοί δεσμοί και οι σχέσεις εμπιστοσύνης που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών της οικογένειας αλλά και μεταξύ της οικογένειας και τρίτων (εργαζομένων, προμηθευτών, πελατών, τραπεζών), αποτελούν ένα σημαντικό κεφάλαιο που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά.
• Η ταύτιση της οικογένειας με την επιχείρηση: Η προσήλωση στη διατήρηση της φήμης και ακεραιότητάς της και το υψηλό αίσθημα κοινωνικής ευθύνης έχει παρατηρηθεί ότι συχνά συντελεί στην προσφορά προϊόντων ή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και αποτυπώνεται στο έμπρακτο ενδιαφέρον για εργαζόμενους και πελάτες.
• Κοινό όραμα και οικογενειακές αξίες: Η ανάπτυξη της εταιρικής κουλτούρας έρχεται μέσα από τους κοινούς στόχους και τις οικογενειακές αρχές που την διαμορφώνουν. Επιπλέον η μεταφορά της κουλτούρας από μια γενιά στην επόμενη γίνεται εντός του οικογενειακού κύκλου σε συνεχή βάση έτσι ώστε να συμβάλλουν όλοι καθοριστικά στη διαμόρφωση αλλά και στην κληρονομιά μιας ισχυρής εταιρικής κουλτούρας.

Σε συνέχεια των παραπάνω πλεονεκτημάτων που έχει μια οικογενειακή επιχείρηση έπονται και σημαντικές προκλήσεις που θα πρέπει να διαχειριστούν τα μέλη της οικογένειας:

• Διαχείριση μεταβατικών περιόδων, κυρίως διαδοχής, σε διοίκηση ή ιδιοκτησία.
• Επιδίωξη ατομικών συμφερόντων μελών της οικογένειας που ασκούν τη διοίκηση εις βάρος των υπολοίπων μετόχων. Το έχουμε δει σε μεγάλη Ελληνική επιχείρηση καπνικών προϊόντων.
• Διαχείριση ελλείψεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο, όταν τα μέλη της οικογένειας στερούνται των κατάλληλων προσόντων και δεξιοτήτων ή όταν επιδιώκονται νέοι στρατηγικοί στόχοι που απαιτούν νέες δεξιότητες. Παρά το γεγονός ότι η παλαιότερη γενιά ωθεί την νεότερη να συμμετάσχει στην διαχείριση της επιχείρησης η νεότερη σε ορισμένες περιπτώσεις είτε δεν θέλει είτε δεν μπορεί να αναλάβει αυτή την ευθύνη.
• Ασάφεια ρόλων και απουσία ισχυρού πλαισίου οργάνωσης και διοίκησης της επιχείρησης.
• Διαχείριση συγκρούσεων, λόγω απόκλισης επιμέρους συμφερόντων, στόχων, προσδοκιών και επιθυμιών.
• Ενίσχυση επιχειρηματικού πνεύματος και ενθάρρυνση νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και επενδύσεων σε στρατηγικές διαφοροποίησης.

Συνεπώς για μια επιτυχημένη διαχείριση των προκλήσεων είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί ένα πλαίσιο διακυβέρνησης κατάλληλο στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκάστοτε επιχείρησης. Έτσι θα εξυπηρετούνται καλύτερα οι ανάγκες της επιχείρησης αλλά και της οικογένειας.

Ειδικά για την εταιρική διακυβέρνηση, η συμμόρφωση με τη νομοθεσία και όχι απλώς η τυπική πλήρωση σχετικών υποχρεώσεων, συμβάλλει στην αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων, στη λογοδοσία της διοίκησης, στην εφαρμογή ορθών πρακτικών διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, και εν τέλει στην προστασία των μετόχων και στην αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων μεταξύ των μελών.

Στο επόμενο άρθρο μας θα αναφερθούμε στο μοντέλο των Τριών Κύκλων για τις οικογενειακές επιχειρήσεις.

Οι εξειδικευμένοι Σύμβουλοι επιχειρήσεων της Financial Factor Consulting με την πολυετή εμπειρία τους βρίσκονται πάντα δίπλα στην Ελληνική επιχείρηση υποστηρίζοντας την σε όλα της τα σχέδια, ανεξαρτήτως μεγέθους, είτε αφορούν την καθημερινότητα της είτε την Στρατηγική της στόχευση.

Επιμέλεια Δονάτος Ι. Πετράτος
Financial Factor Consulting
Τμήμα Αναλύσεων