Το 1978 ο καθηγητής Renato Taguiri με τον διδακτορικό φοιτητή του John Davis δημοσίευσαν στο Harvard Business Review τους ρόλους και τη δυναμική που αναπτύσσεται στις οικογενειακές επιχειρήσεις.
Η αφορμή για την ανάπτυξη της θεωρίας υπήρξε η αδυναμία μέχρι τότε του καθηγητή και του φοιτητή του να αντιληφθούν τους διακριτούς ρόλους των μελών μιας οικογενειακής επιχείρησης και τι ωθεί τον κάθε ρόλο στις ενέργειες του. Συνέταξαν το μοντέλο των Τριών Κύκλων με 7 διαφορετικούς ρόλους.
Με βάση την προσέγγιση του μοντέλου των Τριών Κύκλων, η επιχείρηση θεωρείται ως ένα σύνθετο “οικοσύστημα” που αποτελείται από τρία υποσυστήματα: την οικογένεια, την ιδιοκτησία και την επιχείρηση, τα οποία επηρεάζουν το ένα το άλλο και την επιχείρηση συνολικά, όπως απεικονίζονται στο παραπάνω διάγραμμα.
Η προσέγγιση αυτή αναδεικνύει 7 διαφορετικές ιδιότητες που μπορεί να έχει ένα μέλος οικογενειακής επιχείρησης και αντίστοιχες ομάδες συμφερόντων, οι οποίες έχουν τις δικές τους απόψεις, στόχους, προσδοκίες ανησυχίες και αναπτυσσόμενες δυναμικές.
- Family Members: Μέλη της οικογενείας που δεν εργάζονται στην επιχείρηση και δεν είναι μέτοχοι όπως παιδιά και σύζυγοι.
- Non-family, Non-manager Owners: Μέτοχοι που δεν ανήκουν στην οικογένεια και δεν εργάζονται στην επιχείρηση, π.χ. στρατηγικοί επενδυτές.
- Non-family employees: Στελέχη και υπάλληλοι της εταιρείας που δεν είναι μέλη της οικογένειας ούτε μέτοχοι.
- Family owners: Μέτοχοι-μέλη της εταιρείας που δεν εργάζονται στην επιχείρηση.
- Non-family owner employees: Μέτοχοι που δεν ανήκουν στην οικογένεια αλλά εργάζονται στην επιχείρηση.
- Family Employees: Μέλη της οικογένειας που εργάζονται στην επιχείρηση αλλά δεν είναι ιδιοκτήτες. Αφορά συνήθως την νεότερη γενιά στα πρώτα της εργασιακά βήματα.
- Family owner employees: Μέτοχοι-μέλη της οικογένειας που εργάζονται στην επιχείρηση, η ομάδα με την μεγαλύτερη ενασχόληση στην επιχείρηση.
Η παραπάνω ακολουθία των επτά διαφορετικών ρόλων αναδεικνύει την αναγκαιότητα μίας ολιστικής προσέγγισης της οικογενειακής επιχείρησης μέσω της μελέτης και ανάλυσης και των τριών υποσυστημάτων. Επιπλέον αντιλαμβανόμαστε ότι διαφορετικοί ρόλοι εκφράζουν διαφορετικά συμφέροντα πολλές φορές αντικρουόμενα μεταξύ τους.
Τα μέλη της οικογένειας ενδιαφέρονται πρωτίστως για την αρμονία και συνοχή στην οικογένεια καθώς και για τρόπους άσκησης επιρροής στη διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας. Οι εργαζόμενοι ενδιαφέρονται για τη διασφάλιση της θέσης εργασίας τους και την αποφυγή φαινομένων οικογενειοκρατίας. Τέλος οι μέτοχοι εστιάζουν στην οικονομική πορεία της επιχείρησης, επιθυμώντας τη μέγιστη δυνατή απόδοση της επένδυσής τους.
Από τους διαχειριστές των επιχειρήσεων απαιτείται κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και τον σχεδιασμό μελλοντικών ενεργειών, να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια αναγνώρισης και κατανόησης των επιμέρους αυτών αναγκών και προσδοκιών. Η μακροπρόθεσμη επιτυχία της επιχείρησης εξαρτάται από την ομαλή λειτουργία, την αρμονική συνύφανση και την αμοιβαία υποστήριξη των ομάδων αυτών.
Η οικογένεια προσφέρει πόρους στην επιχείρηση είτε μετρήσιμους (χρήμα, εργασία) είτε μη μετρήσιμους (χρόνο ενασχόλησης εκτός επιχείρησης). Οι πόροι αυτοί είναι περιορισμένοι και δημιουργούν συγκρούσεις μεταξύ των μελών με διάφορα αιτήματα ή διεκδικήσεις. Επιπλέον πολλοί εμπλεκόμενοι στην επιχείρηση συμμετέχουν ταυτόχρονα σε πολλές από τις παραπάνω ομάδες-ρόλους με αποτέλεσμα να καλούνται να επιτελέσουν πολλαπλούς και πολλές φορές συγκρουόμενους ρόλους.
Η κατάσταση που ένας γονέας λειτουργεί ως Γενικός Διευθυντής την ημέρα προς τα παιδιά του και το απόγευμα θα πρέπει να αλλάξει τον ρόλο και να επιστρέψει ως γονέας στο σπίτι, δεν είναι κάτι σπάνιο σε οικογενειακές επιχειρήσεις. Η σύγκρουση των ρόλων και των επιθυμιών υπογραμμίζει τη πολυπλοκότητα του οικογενειακού ‘οικοσυστήματος’.
Η ακέραιη εταιρική διακυβέρνηση καθώς και η υψηλή ενσυναίσθηση από την πλευρά των διαχειριστών έτσι ώστε να αντιλαμβάνονται τις ανάγκες των εμπλεκομένων, αποτελούν μια στέρεα βάση επίλυσης αυτών των προβλημάτων. Το σύστημα μιας οικογενειακής επιχείρησης είναι δυναμικό με αλλαγές που μπορούν να προβλεφθούν και άλλες απρόβλεπτες.
Οι γάμοι/διαζύγια, μεταβίβαση μετοχών αλλά και επιλογή διαδοχής μεταξύ των μελών μιας οικογένειας μπορούν να αποτελέσουν αιτίες διάλυσης της επιχείρησης. Η συμβολή εξωτερικού συνεργάτη ο οποίος δεν ανήκει στον κλειστό κύκλο της οικογένειας αποτελεί σημαντική υποστήριξη στην διατήρηση της εταιρείας.
Οι εξειδικευμένοι Σύμβουλοι επιχειρήσεων της Financial Factor Consulting με την πολυετή εμπειρία τους βρίσκονται πάντα δίπλα στην Ελληνική επιχείρηση υποστηρίζοντας την σε όλα της τα σχέδια, ανεξαρτήτως μεγέθους, είτε αφορούν την καθημερινότητα της είτε την Στρατηγική της στόχευση.
Επιμέλεια Δονάτος Ι. Πετράτος
Financial Factor Consulting
Τμήμα Αναλύσεων