την έρευνα της για το πώς κατάφερε η Πορτογαλία να εξέρθει επιτυχώς του προγράμματος στήριξης και συνέκρινε τις διαφορές που παρουσίασε η εφαρμογή του προγράμματος στην Ελλάδα και στην Πορτογαλία.
Η σύγχρονη περιπέτεια της Πορτογαλίας ξεκίνησε τον Μάιο του 2011 με την είσοδό της στο μνημόνιο. Τα βασικά προβλήματα της πορτογαλικής οικονομίας ήταν η απώλεια της ανταγωνιστικότητας, το υψηλό έλλειμμα (άνω του 10% το 2011) και το χρόνιο έλλειμμα προϋπολογισμού, με αποτέλεσμα μεγάλο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος. Όταν λοιπόν οι αγορές έκλεισαν για την Πορτογαλία εν μέσω της κρίσης του ευρώ, η χώρα δεν είχε άλλη επιλογή από το να ζητήσει εξωτερική βοήθεια.
Το μνημόνιο υπογράφτηκε τόσο από τους Σοσιαλιστές, που αποχωρούσαν από την εξουσία, όσο και από τους Σοσιαλδημοκράτες, που αναλάμβαναν τα ηνία μαζί με το συντηρητικό CDS. Τα μέτρα λιτότητας που ελήφθησαν είχαν ως αποτέλεσμα να εκτοξευτεί η ανεργία στο 17%, να πέσει ο ελάχιστος μισθός στα 485 ευρώ και να μειωθούν οι μισθοί κατά 25%.
Σήμερα και ενώ η πορτογαλική οικονομία συνεχίζει να αναπτύσσεται, όλοι μιλούν για τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξαν στην έξοδο από την κρίση οι εξαγωγές που αυξήθηκαν που αποτελούν πια το 42% του ΑΕΠ της χώρας. Ας δούμε τα σημεία που επισημαίνει η μελέτη ότι συνέβαλαν καθοριστικά στο Πορτογαλικό θαύμα.
1. Κυριότητα. Το πολιτικό σύστημα της χώρας ανέλαβε την πλήρη κυριότητα του προγράμματος. Ο ένας λόγος είναι η κουλτούρα της συναίνεσης. Στην Πορτογαλία δεν υπήρξαν αντιδράσεις όπως στην Ελλάδα και στην Ισπανία και η κοινωνία αποδέχθηκε σε μεγάλο βαθμό στωικά την πραγματικότητα. Η συναίνεση αυτή αποτυπώθηκε λίγο ως πολύ και στην ανάληψη της “κυριότητας” του μνημονίου από το πολιτικό σύστημα. Αντί για μαζική φορολόγηση της μεσαίας τάξης όπως στην Ελλάδα, ο κεντροδεξιός συνασπισμός της εποχής έθεσε σε εφαρμογή πάνω από 400 μέτρα με σκοπό την τόνωση της παραγωγικότητας και τη διευκόλυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Χιλιάδες καταστήματα έκλεισαν, πολλοί αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα, αλλά η Πορτογαλία βγήκε νικήτρια από τα μνημόνια. Τον Μάιο του 2014 η Πορτογαλία βγήκε από το μνημόνιο και τρία χρόνια μετά, δανείστηκε για πρώτη φορά με αρνητικά επιτόκια. Ο ελάχιστος μισθός αυξήθηκε στα 557 ευρώ (το 2019 θα φτάσει τα 600), οι μισθολογικές απώλειες των δημοσίων υπαλλήλων αποκαταστάθηκαν, η ανεργία έπεσε κάτω από το 9%, οι συντάξεις αυξήθηκαν και η ανάπτυξη έφτασε το 2017 το 2,7%. Το δημοσιονομικό έλλειμμα, που το 2016 υπερέβαινε το 3%, φέτος προβλέπεται να πέσει στο 1,1%. Και από το 2020 θα υπάρχουν πλεονάσματα.
2. Εξαγωγές. Η Πορτογαλία διατηρούσε δυνατό εξαγωγικό τομέα από την περίοδο του 1960. Παρά το γεγονός, όπως αναφέρει η έρευνα, ότι η δημοσιονομική προσαρμογή ήταν σκληρή, ο εξαγωγικός τομέας της διατήρησε την δυναμική του και εμφανίστηκε πιο ανθεκτικός από τον αντίστοιχο εξαγωγικό τομέα της Ελλάδας. Τα δύο λάθη που αναγνωρίζονται στο πρόγραμμα ήταν το μακροοικονομικό όπου τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής οδήγησαν σε μείωση μισθών με αποτέλεσμα την μείωση της κατανάλωσης και το δεύτερο μικροοικονομικό αφορούσε την αντιμετώπιση της ανταγωνιστικότητας. Σύμφωνα με του Πορτογάλους , παρά το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι πίεζαν για μείωση του κόστους των προϊόντων με αποτέλεσμα να πιεστούν οι τιμές και να γίνουν πιο ανταγωνιστικά, αυτοί προτίμησαν την αύξηση της τιμή τους και την επένδυση στην ποιότητα και στην διαφορετικότητα. Η Πορτογαλική βιομηχανία αναδιαρθρώθηκε, επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς όπως τα αυτοκίνητα, μηχανήματα και software με αποτέλεσμα να παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη κατά την διάρκεια της κρίσης. Χρησιμοποιήθηκαν σωστά τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ και δημιουργήθηκαν ειδικά τεχνολογικά κέντρα που λειτούργησαν ως ενδιάμεσοι ανάμεσα στα πανεπιστήμια και στη βιομηχανία. Επιπλέον έδωσαν έμφαση στην επιχειρηματικότητα μειώνοντας τον αριθμό αδειών που χρειάζονταν για να δημιουργηθεί μια επιχείρηση από 11 σε 1 και τον χρόνο ίδρυσης από εβδομάδες σε 47 λεπτά. Οι εξαγωγές της για το 2017 ανέρχονται σε 93,8 δις δολάρια παρουσιάζοντας αύξηση 11% από το προηγούμενο έτος και ξεπερνώντας το ύψος των εξαγωγών του πριν την κρίση έτους 2008, των 81,5 δις δολάρια. Αντίθετα η χώρα μας από τα 82,8 δις δολάρια του 2008, το 2017 κατάφερε να εξάγει αγαθά και υπηρεσίες αξίας 66,5 δις δολαρίων.
3. Εξωστρέφεια. Η Πορτογαλία απέδειξε στην Ευρώπη ότι υπάρχει και τρίτος δρόμος εκτός από την λιτότητα ή την έξοδο από το ευρώ. Οι εξαγωγές της αυξήθηκαν κατά 30% την περίοδο της κρίσης και αποτελούν τώρα το 42% του ΑΕΠ της. Σε αντίθεση στην χώρας μας, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών έφτασαν το επίπεδο του 2008 μόνο το 2014 και από τότε βαίνουν μειούμενες.
4. Φιλοευρωπαϊσμός. Η συναίνεση ως προς την φιλοευρωπαϊκή πορεία της Πορτογαλίας διαφαίνεται από το ότι τα 3 μεγαλύτερα κόμματα της χώρας που αντιπροσωπεύουν το 80% των ψήφων είναι φιλοευρωπαϊκά. Το Πορτογαλικό κράτος δημιούργησε τον Κρατικό Οργανισμό Επενδύσεων (Aicep) ο οποίος υποστηρίζει τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες στο εξωτερικό και ταυτόχρονα διευκολύνει τους ξένους επενδυτές που θέλουν να επενδύσουν στην χώρα. Το μήνυμα τους είναι ότι «η εσωτερική μας αγορά δεν είναι 10 εκατομμύρια άνθρωποι αλλά 500 εκατομμύρια» καλύπτοντας όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
5. Οργάνωση και Συντονισμός. Το παράδειγμα της βιομηχανίας παπουτσιών αποδεικνύει το πόσο οργανωμένα αντιμετώπισαν την κρίση οι Πορτογάλοι. Η βιομηχανία παπουτσιών ήταν η πρώτη που επλήγη από την κρίση και σήμερα είναι το μεγαλύτερο success story της χώρας. Ο λόγος ήταν ότι ήταν προετοιμασμένοι και οργανωμένοι σε έναν συνεταιρισμό που λέγεται APPICAPS και διευκολύνει τη συλλογική δράση αλλά και την συλλογική βοήθεια. Και επειδή κατάλαβαν γρήγορα ότι αντί να προσπαθήσουν να παράγουν 100.000 ζευγάρια παπούτσια που να ανταγωνίζονται τα κινέζικα (κάτι εξ ορισμού αδύνατο), είναι καλύτερα να παράγουν 10.000 ζευγάρια που θα απευθύνονται στους πιο απαιτητικούς καταναλωτές. Το αποτέλεσμα ήταν η βιομηχανία να αναπτυχθεί κατά 28% μέσα σε μια τετραετία, με 1.700 επιχειρήσεις να εξάγουν το 98% της παραγωγής τους. Σε απόλυτους αριθμούς το θαύμα της βιομηχανίας παπουτσιών καταγράφεται με τους 38.661 ανθρώπους που εργάζονται στην βιομηχανία, με τις 6.529 νέες θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν σε αυτόν τον τομέα από το 2010, με τις 228 νέες επιχειρήσεις που δημιουργήθηκαν με την αύξηση 59% των πωλήσεων παπουτσιών από το 2009 και τέλος με το 33% αύξηση της παραγωγής από το 2010.
Στο επόμενο άρθρο μας θα δούμε και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά που οδήγησαν στο Πορτογαλικό θαύμα και τις διαφορές τους με την χώρα μας.
Οι εξειδικευμένοι Σύμβουλοι επιχειρήσεων της Financial Factor Consulting με την πολυετή εμπειρία τους βρίσκονται πάντα δίπλα στην Ελληνική επιχείρηση υποστηρίζοντας την σε όλα της τα σχέδια, ανεξαρτήτως μεγέθους, είτε αφορούν την καθημερινότητα της είτε την Στρατηγική της στόχευση.
Επιμέλεια Δονάτος Ι. Πετράτος
Financial Factor Consulting
Τμήμα Αναλύσεων
www.ffc.gr